Aster chiński

Aster chiński
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	gwiazdosz
Gatunek	aster chiński
	Nazwa systematyczna
	Callistephus chinensis (L.) Nees; Gen. Sp. Aster.: 222 (1832)
Synonimy
	Aster chinensis L.; Diplopappus chinensis (L.) Less.;
	Aster chinensis L.; Diplopappus chinensis (L.) Less.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aster chiński, aster zwyczajny, gwiazdosz chiński (Callistephus chinensis (L.) Nees) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Nazwa polska jest myląca, bowiem gatunek ten nie jest już zaliczany do rodzaju aster (Aster), lecz do odrębnego, monotypowego rodzaju – Callistephus^[4]. Nazwa aster chiński, pochodząca od łacińskiej nazwy Aster chinensis, nadanej temu gatunkowi przez Karola Linneusza, tak się jednak utrwaliła, że funkcjonuje do dzisiaj^[5]. Wprowadzona została nowa nazwa tego gatunku – gwiazdosz chiński^[6], ale nie zyskała popularności. Roślina pochodzi z Chin (występuje na rozległym obszarze tego kraju z wyjątkiem południowo-zachodniej części) oraz Kraju Nadmorskiego w Rosji. Rozprzestrzeniona została jako roślina uprawna i jako introdukowana rośnie w wielu krajach Azji, Europy i obu Ameryk^[3]. Uprawiana jest jako jednoroczna roślina ozdobna.

Morfologia

Pokrój: Zielna roślina jednoroczna, z pędami osiągającymi do 80 cm wysokości, pokrytymi odstającymi i skierowanymi ku górze szczecinkami do 1,5 mm długości^[7].
Łodyga: Wzniesiona, nierozgałęziona lub rozgałęziona w górnej części. Odgałęzienia skośnie wzniesione. Łodyga jest tępokanciasta, zielona, często w dole czerwono nabiegła^[7].
Liście: Dolne i środkowe ogonkowe, z ogonkiem do 7 cm. Blaszka tych liści ma kształt jajowaty lub jajowato rombowy, jest zatokowo piłkowana, na wierzchołku zaostrzona, z nasadą klinowato zbiegającą. Blaszka osiąga 3–7 cm długości. Liście z wierzchu są nagie, od spodu ze szczecinkami na nerwach i ogonkach, orzęsione też wzdłuż brzegów. Górne liście z coraz mniejszymi blaszkami łopatkowatymi i w końcu całobrzegimi^[7].
Kwiaty: Zebrane po 40–160 w duże koszyczki rozwijające się pojedynczo na szczytach pędów. U form dziko rosnących koszyczki osiągają do 5 cm średnicy, ale u odmian ozdobnych zwykle od 7 do 16 cm. Okrywę tworzy kilka szeregów listków, z których zewnętrzne są zielone, o długości do 1,5 cm i szerokości do 0,5 cm, a wewnętrzne są mniejsze i błoniaste, w górnej części zabarwione podobnie jak kwiaty języczkowe. Kwiaty języczkowe u form dziko rosnących tworzą kilka szeregów. ich rurki mają ok. 5 mm długości, a języczek 15–25 mm długości (u odmian do 80 mm). Ich korony są białe, różowe do fioletowo-niebieskich. Kwiaty rurkowate są żółte lub podobnie zabarwione jak kwiaty języczkowe. Mają korony lejkowate o długości 6–9 mm. U odmian układ kwiatów języczkowych i rurkowych, zabarwienie koron i kształt języczków bardzo zróżnicowane^[7].
Owoce: Podługowate niełupki osiągające 4–5 mm długości, pokryte przylegającymi, białymi włoskami. Puch kielichowy w dwóch szeregach, przy czym zewnętrzny zredukowany do bardzo krótkich, zrastających się nasadami szczecinek, a wewnętrzny to łamliwe, pokryte zadziorkami szczecinki o długości do 5 mm^[7].

Odmiany

Istnieje ok. 1000 odmian. Ze względu na budowę koszyczków dzieli się je na kilka grup:

astry pojedyncze – kwiaty języczkowe występują tylko na zewnątrz koszyczka w 1-2 okółkach, zaś kwiaty rurkowe wypełniają wnętrze koszyczka
astry rurkowe – mają silnie rozwinięte kwiaty rurkowe, kwiaty języczkowe nieduże, tworzące 1-2 okółki na obrzeżu koszyczka
astry języczkowe – wszystkie kwiaty w koszyczku są języczkowe. Przez ogrodników nazywane są też astrami pełnymi i zwykle są najczęściej uprawiane. Wyróżnia się wśród nich kilka podgrup:
- astry dachówkowe
- astry piwoniowe
- astry chryzantemowe
- astry koronowe (o kwiatach czerwonych lub fioletowych)
- astry igiełkowe
- astry pomponowe

Ze względu na wysokość odmiany dzieli się także na wysokie, średnio wysokie i karłowate, zaś ze względu na porę kwitnienia na wczesne, średnio wczesne i późne.

Uprawa

Wymagania: Lubi słoneczne miejsca, żyzną i próchniczną glebę. Musi ona być stale wilgotna, ale nie może jednak być zbyt mokra, gdyż wówczas astry stają się podatne na groźną chorobę – fuzariozę. Z kolei na zbyt suchych glebach odmiany o kwiatach pełnych stają się nieładne – wnętrze koszyczka jest „puste”, zamiast kwiatów języczkowych ma kwiaty rurkowe.

Uprawa: Uprawia się z nasion, które wysiewa się w inspekcie pod koniec marca. Optymalna temperatura podczas kiełkowania to 12-14° C. Po wzejściu siewki się pikuje, a na stałe miejsca wysadza na początku maja. Dla odmian wysokich najlepszy jest rozstaw 30 × 35 cm, a dla karłowatych 20 × 25 cm. Dobrze już ukorzenione rośliny należy co 2 tygodnie nawozić rozcieńczonym nawozem wieloskładnikowym. W razie suszy niezbędne jest podlewanie.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Callistephus chinensis (L.) Nees, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-11-01] .
↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 46, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e KrzysztofK. Rostański KrzysztofK., Callistephus Cass., [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 121-122 .

Bibliografia

Anita Paszkiewicz-Tokarczyk: Balkon cały w kwiatach. Warszawa: Wydawnictwa „Alfa”, 1987. ISBN 83-7001-119-5.
Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[powo-3] Callistephus chinensis (L.) Nees, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-11-01] .

[4] Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 46, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[6] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[rostanski-7] KrzysztofK. Rostański KrzysztofK., Callistephus Cass., [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 121-122 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]